به گزارش عصر تجارت، در جهان امروز، قدرت اقتصادی کشورها دیگر نه از دل منابع خام زیرزمینی، بلکه از توان آن‌ها در خلق ارزش افزوده، بهره‌گیری از مزیت‌های نسبی و برقراری ارتباط موثر با اقتصاد جهانی نشات می‌گیرد. ایران، با جمعیتی جوان، سرمایه انسانی مستعد و ظرفیت‌های گسترده در بخش تولید، خدمات، فناوری و کشاورزی، می‌تواند سهمی فراتر از وضعیت فعلی در تجارت جهانی داشته باشد اما تحقق این چشم‌انداز، تنها در سایه توسعه بازار صنایع غیرنفتی و بازتعریف نقش ایران در زنجیره جهانی ارزش امکان‌پذیر است.
پایان اقتصاد نفت‌محور؛ آغاز یک بلوغ اقتصادی
برای دهه‌ها، نفت به‌عنوان موتور محرک اقتصاد ایران ایفای نقش کرده اما اتکا به آن، باعث شکنندگی ساختار مالی کشور در برابر تحریم‌ها، نوسانات بازار جهانی و تغییرات اقلیمی شده است. از سوی دیگر، وابستگی به درآمدهای نفتی، اغلب مانعی در برابر اصلاحات ساختاری، نوآوری و رشد بهره‌وری بوده است. خروج از این چرخه، نیازمند گذار از یک اقتصاد رانتی به سوی اقتصادی مبتنی بر تولید و صادرات ارزش افزوده است که در آن، صنایع غیرنفتی نقش پیشران را ایفا می‌کنند.
توسعه بازار، تنها به معنای یافتن مشتریان جدید نیست؛ بلکه مفهومی چندلایه شامل تحلیل رفتار مصرف‌کننده، شناسایی نیازهای بکر، ایجاد مزیت رقابتی و ارائه روایتی قانع‌کننده از برند ملی است. در شرایطی که رقابت در بازارهای بین‌المللی بسیار شدید و مبتنی بر کیفیت، قیمت و خدمات پس از فروش است، تنها محصول خوب کافی نیست. ایران برای ایفای نقش موثر در بازارهای جهانی، نیازمند نهادسازی‌های جدید در حوزه دیپلماسی اقتصادی، بازاریابی بین‌المللی، حمایت از صادرات و تسهیل حضور شرکت‌های کوچک و متوسط در بازارهای هدف است.
صادرات؛ پلی میان ظرفیت داخلی و فرصت جهانی
صادرات صرفا یک ابزار برای کسب درآمد ارزی نیست؛ بلکه فرایندی حیاتی برای پیوند خوردن با زنجیره ارزش جهانی است. وقتی یک بنگاه ایرانی وارد بازارهای منطقه‌ای یا بین‌المللی می‌شود، خودبه‌خود ناچار به ارتقای کیفیت، رعایت استانداردهای بین‌المللی، افزایش بهره‌وری و شفاف‌سازی عملکرد خود می‌گردد. این روند، در بلندمدت به پویایی بیشتر اقتصاد ملی کمک می‌کند و سطح توانمندی فناوری در کشور را ارتقا می‌دهد. همچنین، توسعه صادرات صنایع غیرنفتی باعث کاهش آسیب‌پذیری کشور در برابر شوک‌های خارجی شده و منبعی باثبات برای تامین مالی توسعه فراهم می‌آورد.
در جهانی که «هم‌پیوندی اقتصادی» اصل بقای کشورهاست، ایران باید از موقعیت ژئواستراتژیک خود نه صرفا برای ترانزیت، بلکه برای تبدیل‌شدن به یک گره کلیدی در زنجیره ارزش جهانی بهره گیرد. به‌ویژه در صنایع پایین‌دستی پتروشیمی، محصولات دانش‌بنیان، صنایع معدنی و تبدیلی و خدمات دیجیتال، ایران می‌تواند با حضور هدفمند در پیمان‌های منطقه‌ای، ایجاد هاب‌های صادراتی و تقویت روابط دوجانبه اقتصادی، نقش مهم‌تری ایفا کند. این امر مستلزم تعامل سازنده با اقتصادهای منطقه و جهان، استفاده از ظرفیت ایرانیان خارج از کشور و دیپلماسی اقتصادی فعال و هوشمند است.
توسعه بازار صنایع غیرنفتی، نه یک پروژه کوتاه‌مدت، بلکه یک فرآیند ملی برای بازتعریف ساختار اقتصاد ایران است. گذار از اقتصاد نفت‌پایه به اقتصادی متنوع، خلاق و جهانی‌شده، تنها در صورتی موفق خواهد بود که با دیدگاهی کل‌نگر، با تاکید بر بازارسازی، صادرات هوشمند و تعامل موثر با جهان همراه شود. آینده اقتصادی ایران، به اندازه‌ای که در درون خود بازآفرینی کند و به بیرون از خود متصل شود، روشن‌تر و تاب‌آورتر خواهد بود.
