صنعت فولاد به عنوان یکی از پایه‌های اساسی اقتصاد ایران، نقشی کلیدی در توسعه زیرساخت‌ها و تأمین نیازهای استراتژیک کشور ایفا می‌کند. اما این صنعت طی سال‌های اخیر با چالش‌های بزرگی همچون ناترازی انرژی، قطعی گاز و برق و تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم آن بر تولید و صادرات مواجه بوده است. محدودیت‌های انرژی نه تنها توان تولیدکنندگان فولاد را کاهش داده، بلکه زنجیره تأمین صنایع استراتژیک همچون نفت، گاز و پتروشیمی را نیز تحت تأثیر قرار داده است.
در نشست تحلیلی اخیر عملکرد و برنامه‌های فولاد خراسان (فخاس)، مدیران این شرکت ضمن تشریح چالش‌های پیش‌روی صنعت فولاد، از زیان‌های هنگفت ناشی از قطعی گاز و برق پرده برداشتند. طبق اعلام دانیال آستانه، معاون مالی و اقتصادی این شرکت، تنها در شش‌ماهه اول سال جاری، فولاد خراسان به دلیل محدودیت‌های انرژی حدود یک همت از سود خالص خود را از دست داده است. این عدد نه تنها نشان‌دهنده خسارت مالی قابل توجه به این شرکت است، بلکه اهمیت تأمین پایدار انرژی برای صنایع حیاتی کشور را برجسته می‌کند.
چالش‌های انرژی؛ معضلی برای صنعت فولاد
قطعی‌های مکرر برق و گاز، به‌ویژه در ماه‌های حساس تولید، نه تنها تولید فولاد را مختل کرده بلکه بسیاری از برنامه‌های توسعه‌ای و صادراتی این صنعت را نیز تحت الشعاع قرار داده است. شرکت‌هایی همچون فولاد خراسان، که برای تأمین ارز و حفظ رقابت در بازارهای بین‌المللی به صادرات متکی هستند، به دلیل سیاست‌های محدودکننده ارزی و افزایش هزینه‌های تولید، با زیان‌هایی مواجه شده‌اند که در نهایت بر تمام بخش‌های مرتبط با این زنجیره تأثیر می‌گذارد.
در این میان، استفاده از راهکارهای جایگزین همچون ذخیره قراضه، به‌عنوان یکی از اقدامات مدیریت بحران در فولاد خراسان مطرح شده است. با این حال، این روش‌ها تنها مسکن‌هایی موقت برای رفع چالش‌های ناشی از کمبود انرژی به حساب می‌آیند و نمی‌توانند در بلندمدت جایگزین برنامه‌ریزی پایدار و تأمین انرژی مطمئن شوند.
تأثیر این بحران‌ها تنها محدود به صنعت فولاد نمی‌شود. صنایع نفت، گاز و پتروشیمی، که به محصولات فولادی برای ساخت تجهیزات و زیرساخت‌های حیاتی وابسته‌اند، نیز از این محدودیت‌ها آسیب دیده‌اند. کاهش تولید فولاد می‌تواند زنجیره تأمین این صنایع را مختل کرده و در نهایت بر روند توسعه پروژه‌های کلان ملی تأثیر منفی بگذارد.
تأثیر محدودیت‌های برق بر تولید فولاد
طهمورث جوانبخت مدیرعامل فولاد خراسان، در نشست تحلیلی عملکرد این شرکت به چالش‌های دیگر صنعت فولاد نیز اشاره کرد. وی اظهار داشت که ریالی بودن رینگ فولاد و عرضه میلگرد در بورس کالا به دلیل تغییرات نرخ دلار، ارزش اقتصادی مناسبی ندارد. این موضوع منجر به ایجاد مشکلات قیمتی شده و به گفته او، نرخ پایین‌تر شمش و میلگرد، به نفع صنعت نیست.
وی همچنین با بیان اینکه محدودیت‌های برق در تابستان و زمستان امسال پیوسته بوده است، تأکید کرد که شرکت با ذخیره‌سازی حداکثری شمش تلاش کرده است تا از توقف تولید جلوگیری کند.
دانیال آستانه معاون مالی و اقتصادی فولاد خراسان نیز در این نشست به تغییرات مثبت در سیاست‌های ارزی و فروش محصولات فولادی اشاره کرد و اظهار داشت که با تغییر نرخ ارز و نزدیکی نرخ دلار صادراتی و نرخ فروش داخلی در بورس کالا، شرایط بهبود یافته است. او توضیح داد که فروش داخلی و صادرات اکنون بر اساس نرخ دلار ETS انجام می‌شود که به نفع شرکت‌ها بوده و انتظار می‌رود با افزایش احتمالی نرخ ETS، اثرات مثبتی در فروش ریالی و صادراتی مشاهده شود.
تصویر دردناک از توقف تولید در فولادسازی
معاون مالی و اقتصادی فولاد خراسان با تأکید بر تغییر سیاست‌های فروش این شرکت، خاطرنشان کرد: یکی از تغییرات اساسی که از ابتدای سال ۱۴۰۲ اجرا شد، شناسایی نقاط بهینه فروش و قیمت‌گذاری بر اساس میانگین بالاتر نرخ بورس کالا بود. برخلاف گذشته که فروش محصولات صرفاً برای تأمین نقدینگی انجام می‌شد، اکنون فروش با هدف مدیریت بازار و کسب حداکثر سودآوری صورت می‌گیرد.
وی افزود: این سیاست‌ها باعث شد فولاد خراسان در دو سال اخیر رتبه اول درآمدزایی را در میان فولادسازان کشور کسب کند. به‌عنوان مثال، در هفته گذشته ۱۳۰ هزار تن میلگرد عرضه شد که تنها ۳۰ هزار تن معامله شد و از این مقدار، ۲۷ هزار تن مربوط به محصولات فولاد خراسان بود. این موفقیت ناشی از مدیریت درست بازار و شناسایی زمان و نقطه بهینه عرضه است.
در موضوع مدیریت بحران انرژی، آستانه اظهار داشت که در شرایطی که صنایع فولادی با قطعی گاز و برق مواجه هستند، برنامه‌ریزی دقیق و استفاده از روش‌های جایگزین مانند ذخیره قراضه، توانست تأثیر این محدودیت‌ها را کاهش دهد.
معاون مالی و اقتصادی شرکت فولاد خراسان گفت: نمی‌توانید تصور کنید، ولی بدانید یک واحد فولادسازی عظیم با حرارت و جنب و جوش بالای جریان تولید، زمانی که خاموش می‌شود، انگار قلب تپنده یک شرکت فولادی خاموش شده است. دیدن این صحنه یکی از دردآورترین صحنه‌های صنعت ایران عزیز است.
وی ادامه داد: با وجود این چالش‌ها، فولاد خراسان با مدیریت صحیح توانست در سنگر تولید کشور بماند و رکورد رتبه اول سودآوری را کسب کند. این شرکت در ۹ ماهه نخست سال جاری، با حدود ۱۲ درصد رشد، رتبه اول رشد سود خالص کشور را به دست آورد؛ در شرایطی که بسیاری از شرکت‌های بزرگ صنعت فولاد با نزول سودآوری ۳۰ تا ۶۰ درصدی مواجه شدند.
آستانه با اشاره به تصمیمات مدیریتی شرکت در زمینه کاهش هزینه‌ها گفت: یکی از اقدامات مهم، تمرکز بر خرید مواد اولیه از منطقه سنگان بود. این تصمیم باعث کاهش قابل توجه هزینه‌های حمل‌ونقل و افزایش سودآوری شرکت شد. فولاد خراسان با استفاده از مزیت جغرافیای خود، توانست بهره‌وری را به حداکثر برساند.
زیان یک همتی ناشی از قطعی گاز و برق
دانیال آستانه با تأکید بر مشکلات ناشی از قطعی برق و گاز در صنعت فولاد گفت: در شش‌ماهه اول سال جاری، فولاد خراسان به دلیل این قطعی‌ها حدود یک همت از سود خالص خود را از دست داده است. این عدد نشان می‌دهد که اگر تأمین انرژی به طور کامل انجام می‌شد، سود خالص این شرکت می‌توانست به طور چشمگیری افزایش یابد.
وی افزود: با وجود این محدودیت‌ها، فولاد خراسان همچنان توانسته در میان ۱۵ شرکت مطرح فولادی کشور، رتبه اول را در رشد سود خالص به دست آورد و نسبت به سال گذشته رشد ۱۲.۵ درصدی را ثبت کند. این در حالی است که برخی از شرکت‌های بزرگ صنعت فولاد با کاهش سودآوری و حتی زیان‌دهی مواجه بوده‌اند.
آستانه ابراز امیدواری کرد که شرایط دشوار ناشی از کمبود انرژی و سایر مشکلات صنعت فولاد به زودی رفع شود و افزود: این مشکلات، مانند کاهش سودآوری در شرکت‌های بزرگ، نشان‌دهنده چالش‌های مشترک در این صنعت است. امیدواریم با رفع این محدودیت‌ها، عملکرد شرکت‌های فولادی بهبود یابد و شاهد رشد پایدار در این صنعت کلیدی باشیم.
تأمین پایدار انرژی؛ نیاز اصلی صنعت فولاد
صنعت فولاد ایران در مواجهه با چالش‌های متعددی از جمله ناترازی انرژی، سیاست‌های محدودکننده ارزی و محدودیت‌های زیرساختی، نشان داده که همچنان توانایی انعطاف و بقا در شرایط دشوار را دارد. فولاد خراسان به عنوان یکی از نمونه‌های موفق این صنعت، با بهره‌گیری از مدیریت صحیح، استراتژی‌های نوآورانه در فروش و برنامه‌ریزی مؤثر برای کاهش اثرات بحران انرژی، توانسته عملکردی درخشان در میان رقبا داشته باشد. این شرکت نه تنها زیان‌های ناشی از بحران‌ها را به حداقل رسانده، بلکه در بسیاری از شاخص‌ها از جمله رشد سود خالص و بهره‌وری، به رتبه‌های برتر دست یافته است.
در این میان، اهمیت تأمین پایدار انرژی و سیاست‌گذاری‌های حمایتی برای رشد این صنعت بیش از پیش مشخص شده است. اگرچه دستاوردهای فولاد خراسان امیدبخش است، اما نیاز به همکاری دولت و بخش خصوصی برای رفع موانع ساختاری و تأمین انرژی پایدار، بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. با برنامه‌ریزی درست و حمایت‌های لازم، صنعت فولاد ایران می‌تواند به موتور محرک اقتصاد کشور و پشتیبان صنایع استراتژیک نظیر نفت، گاز و پتروشیمی تبدیل شود.
