به گزارش عصر تجارت، برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی فرصتی ارزشمند برای گردهمایی ذی‌نفعان یک حوزه است که در محیطی سازنده و بدون پیچیدگی‌های رسمی، به تعامل و تبادل نظر بپردازند. این رویدادها به فعالان صنعت امکان می‌دهد تا عملکرد سالانه خود را ارزیابی کرده، از برنامه‌های یکدیگر مطلع شوند و با چالش‌ها و فرصت‌های موجود آشنا گردند.
حضور بورس انرژی ایران در نمایشگاه نفت و گاز تهران نشان داد که این بستر می‌تواند به بهبود عرضه فرآورده‌های انرژی کمک کند. از یک‌سو، عرضه‌کنندگان با شناخت بهتر ظرفیت‌های بورس، عرضه‌های خود را بهینه کردند و از سوی دیگر، ما نیز به عنوان بورس انرژی توانستیم خواسته‌ها و دغدغه‌های عرضه‌کنندگان را از نزدیک بشنویم، چالش‌های موجود را شناسایی کنیم و در جهت رفع موانع و بهبود فرآیندهای بازار گام برداریم.
بی‌تردید، چنین نمایشگاه‌هایی باعث تقویت ارتباط میان عرضه‌کنندگان، خریداران و سایر فعالان صنعت می‌شود. افزایش تعاملات و آگاهی از ظرفیت‌های یکدیگر، زمینه را برای توسعه بازار انرژی و ارتقای صنعت نفت و گاز کشور فراهم کرده و نقش مؤثری در بهبود شرایط تجاری این حوزه ایفا می‌کند.
باید توجه داشت که انرژی همواره پیشران اقتصاد ایران بوده است، اما در طول سالیان متمادی، تمرکز اصلی بر عرضه‌کنندگان انرژی بوده و انحصاری خاص در عرضه فرآورده‌های نفتی توسط وزارت نفت، شرکت ملی نفت ایران و شرکت گاز شکل گرفته است. این انحصار منجر به ناکارآمدی‌هایی شده که نه‌تنها کیفیت خدمات را بهبود نبخشیده، بلکه مانع از ایجاد رقابت و توسعه در این حوزه شده است.
در سال‌های اخیر، اصلاحاتی در قانون اساسی و اجرای سیاست‌های اصل ۴۴ موجب واگذاری سهام برخی شرکت‌های فعال در حوزه انرژی به بخش غیردولتی شده است. به‌طوری‌که در حال حاضر ۶۰ درصد برق کشور در بخش غیردولتی تولید می‌شود و تمامی پالایشگاه‌های کشور، به‌جز پالایشگاه آبادان، به بخش غیردولتی واگذار شده‌اند.
یکی از چالش‌های اساسی در مدیریت انرژی کشور، توزیع یارانه‌ای آن است که باعث شده تا مزیت‌های نسبی انرژی مورد غفلت قرار گیرد. از آنجایی که تولید برق و فرآورده‌های نفتی عمدتاً در دست بخش خصوصی است، اهمیت اصلاح نظام انرژی کشور بیش از پیش افزایش یافته است. در این میان، بورس انرژی ایران به‌عنوان یک سازوکار شفاف و رقابتی، می‌تواند سهم بخش خصوصی را از تجارت انرژی افزایش دهد و با ایجاد شفافیت، مسیر رانت و معاملات غیرشفاف را مسدود کند.
بر اساس سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، افزایش سهم بخش خصوصی در تجارت نفت، گاز و پتروشیمی مورد تأکید قرار گرفته است. در این راستا، بورس انرژی بهترین سازوکار برای تحقق این هدف است، چرا که به‌عنوان یک بستر منسجم، منصف و شفاف، امکان توسعه تجارت انرژی را فراهم می‌کند.
تجربه‌های گذشته نیز اثبات کرده که بورس انرژی نقش مؤثری در تسهیل صادرات فرآورده‌های نفتی ایفا کرده است. به‌عنوان نمونه، در سال‌های 98 و ۹۹، با شیوع بیماری کرونا از یک سو و افتتاح پالایشگاه ستاره خلیج فارس از سویی دیگر ما در کشور با مازاد بنزین مواجه بودیم، عرضه این محصول در بورس انرژی موجب شد حجم قابل‌توجهی از بنزین و گازوئیل به کشورهای همسایه صادر شود و بورس انرژی به‌عنوان یک شاخص قیمت‌گذاری در حوزه بنزین مطرح گردد.
با این حال، برخی چالش‌ها همچنان باقی است. به‌عنوان نمونه، شرکت ملی نفت ایران علی‌رغم پیگیری‌های مکرر، از عرضه صادراتی نفت کوره در بورس خودداری کرده و این موضوع مانع از ایجاد یک بازار رقابتی در این بخش شده است. این در حالی است که ورود گاز مایع به بورس انرژی منجر به افزایش تعداد مشتریان این حوزه به بیش از پنجاه شرکت شده و رقابت جذابی را در بازار گاز مایع ایجاد کرده است.
در حوزه برق نیز، راه‌اندازی بازار برق سبز و آزاد نشان داد که پذیرش سازوکار بازار از سوی دولت می‌تواند نتایج مثبتی به همراه داشته باشد. عملکرد موفق بازار برق سبز طی دو سال اخیر، موجب استقبال صنعت از این مدل شده و سرمایه‌گذاران را به ایجاد نیروگاه‌های تجدیدپذیر ترغیب کرده است.
تجربه بورس انرژی ایران در زمینه عرضه انواع حامل‌های انرژی و راه‌اندازی تالار سبز، نشان می‌دهد که پذیرش شفافیت و رقابت می‌تواند به افزایش منافع، جذب مشتریان جدید، کاهش فساد و کنترل قاچاق سوخت منجر شود. در نهایت، حرکت در مسیر بازار بورس و شفافیت، نسبت به سایر پیشنهادهای مطرح‌شده برای مدیریت بازار انرژی، کارآمدتر و مؤثرتر خواهد بود.
