عصر تجارت – حسین محمودی اصل: سرمایه‌گذاری خارجی به عنوان یکی از مؤلفه‌های کلیدی در رشد اقتصادی هر کشوری مطرح است. اهمیت این سرمایه‌گذاری‌ها در ایران به‌ویژه با توجه به مشکلات اقتصادی و نیاز به توسعه صنعتی و زیرساختی بیشتر احساس می‌شود. با این حال، سرمایه‌گذاری خارجی در ایران با چالش‌های متعددی مواجه است که مانع از تحقق کامل پتانسیل اقتصادی کشور شده است. این یادداشت به بررسی مهم‌ترین چالش‌ها و موانع موجود در راه جذب سرمایه‌گذاری خارجی در ایران می‌پردازد و به راهکارهای پیشنهادی برای بهبود شرایط می‌پردازد.
عدم پیش‌بینی‌پذیری اقتصاد ایران
یکی از اصلی‌ترین چالش‌های سرمایه‌گذاری خارجی در ایران، عدم پیش‌بینی‌پذیری وضعیت اقتصادی است. این مسئله تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد، از جمله نوسانات سیاسی، منطقه‌ای و بین‌المللی. ریسک‌های سیستماتیک اقتصادی که عمدتاً ناشی از تحریم‌ها و تنش‌های سیاسی است، منجر به افزایش هزینه‌ها و کاهش سودآوری سرمایه‌گذاری‌ها شده است. این ریسک‌ها در بخش‌های مختلف اقتصادی از جمله واردات، صادرات، و سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت اثرات مخربی داشته‌اند.
تأثیر تحریم‌ها بر سرمایه‌گذاری خارجی
تحریم‌ها تأثیر چندجانبه‌ای بر سرمایه‌گذاری خارجی در ایران دارند. از یک سو، این تحریم‌ها باعث ایجاد موانع مالی و نقل‌وانتقال سرمایه بین ایران و سایر کشورها شده و از سوی دیگر، هزینه‌های اضافی مانند بیمه، حمل‌ونقل و خدمات مالی را افزایش داده‌اند. علاوه بر این، تحریم‌ها محیط سرمایه‌گذاری را به شدت غیرقابل پیش‌بینی کرده‌اند که موجب کاهش انگیزه سرمایه‌گذاران خارجی برای ورود به بازار ایران شده است.
تحریم‌ها باعث افزایش هزینه‌های تولید در بخش‌های مختلف صنعتی از جمله صنایع پتروشیمی، فولاد و انرژی شده‌اند. به عنوان مثال، نرخ گاز برای صنایع در ایران نسبت به سایر کشورها بالاتر است که خودِ این مسئله موجب کاهش رقابت‌پذیری و سودآوری می‌شود. همچنین، هزینه‌های حمل‌ونقل و بیمه به دلیل محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها افزایش یافته است. این شرایط باعث شده که زمان برگشت سرمایه طولانی‌تر شود و در نتیجه، سرمایه‌گذاران تمایلی به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های طولانی‌مدت نداشته باشند.
تأثیر تصمیمات خلق‌الساعه بر فضای کسب‌وکار
یکی دیگر از چالش‌های اساسی در جذب سرمایه‌گذاری خارجی، تصمیمات ناگهانی و غیرمنطقی اقتصادی است که فضای کسب‌وکار را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این تصمیمات که معمولاً در سایه تحریم‌ها اتخاذ می‌شوند، عدم قطعیت بیشتری را به بازار اضافه و سرمایه‌گذاری را با مشکلات بیشتری مواجه می‌کند. برخی از این تصمیمات می‌توانند با برنامه‌ریزی و زمان‌بندی مناسب اجرا شوند تا تأثیر منفی کمتری بر سرمایه‌گذاری‌ها داشته باشند.
فضای کسب‌وکار در ایران به دلیل این نوع تصمیم‌گیری‌های غیرمترقبه و همچنین ضعف در رتبه‌بندی جهانی، با چالش‌های جدی مواجه است. بهبود فضای کسب‌وکار نه‌تنها برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی، بلکه برای حفظ و گسترش سرمایه‌گذاری‌های داخلی نیز ضروری است.
کاهش حاشیه سود تولید
کاهش حاشیه سود تولید به یکی دیگر از مشکلات اصلی برای سرمایه‌گذاران در ایران تبدیل شده است. یکی از دلایل اصلی کاهش حاشیه سود، مشکلات ناشی از کمبود انرژی، به ویژه برق و گاز، است. تعطیلی‌های ناشی از کمبود برق و گاز در صنایع مختلف باعث کاهش تولید و افزایش هزینه‌ها شده است. این وضعیت باعث شده که سود تولید در بسیاری از صنایع به یک‌سوم نرخ سود بانکی و تسهیلات برسد. به این ترتیب، سرمایه‌گذاری در بخش تولید نه‌تنها برای سرمایه‌گذاران خارجی بلکه برای سرمایه‌گذاران داخلی نیز جذابیت کمتری دارد.
نیاز به تنوع در سبد سرمایه‌گذاری‌ها
یکی از راهکارهای مهم برای مقابله با چالش‌های سرمایه‌گذاری در ایران، ایجاد تنوع در سبد تولیدات و سرمایه‌گذاری‌ها است. در شرایط کنونی که بخش نفت و گاز کشور تحت تأثیر شدید تحریم‌ها قرار دارد، نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان در این حوزه‌ها به شدت احساس می‌شود. برای حفظ میزان صادرات فعلی نفت و گاز، کشور نیازمند سرمایه‌گذاری‌های بزرگ است. برآوردها نشان می‌دهد که در هشت سال آینده، برای حفظ وضعیت موجود در صنعت نفت و گاز، بیش از ۶۰ تا ۹۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری لازم است.
علاوه بر این، در بخش برق نیز کشور با کسری قابل‌توجهی مواجه است که پیش‌بینی می‌شود تا سال آینده حدود ۱۷ هزار مگاوات نیاز به تولید برق جدید وجود داشته باشد. بنابراین، برای حفظ وضعیت موجود در این بخش‌ها نیز سرمایه‌گذاری‌های عظیمی لازم است. با این حال، تحقق این سرمایه‌گذاری‌ها به دلیل تحریم‌ها و محدودیت‌های مالی بین‌المللی به‌شدت مشکل شده است.
مشکلات بخش‌های کشاورزی، گردشگری و معدن
بخش‌های کشاورزی، گردشگری و معدن نیز با مشکلات مشابهی در جذب سرمایه‌گذاری خارجی مواجه‌اند. در بخش کشاورزی، ایران به دلیل سیاست‌های نامناسب منابع آبی خود را به‌شدت از دست داده است. برخی از محصولات استراتژیک ایران مانند پسته و خرما که به شدت به منابع آبی وابسته هستند، به دلیل مدیریت ضعیف منابع آبی دچار افت تولید شده‌اند. این مشکلات در کنار عدم وجود سیاست‌گذاری‌های مناسب برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی، به کاهش جذابیت بخش کشاورزی برای سرمایه‌گذاران منجر شده است.
در بخش گردشگری، ایران ظرفیت‌های بالایی دارد که با سیاست‌گذاری مناسب و ایجاد ثبات سیاسی و اجتماعی می‌تواند به یکی از مقاصد اصلی گردشگران خارجی تبدیل شود. ایجاد آرامش در منطقه و کاهش تنش‌های بین‌المللی می‌تواند به رشد این بخش کمک کند. همچنین، در بخش معدن، با وجود مشکلاتی مانند بهره‌مالکانه و حق انتفاع، همچنان ظرفیت‌هایی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی وجود دارد. تبدیل مواد خام به کالاهای با ارزش افزوده بالا و صادرات آن‌ها یکی از راه‌های بهره‌برداری از ظرفیت‌های معدنی کشور است.
راهکارهای پیشنهادی
برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی در ایران، باید برخی اقدامات اساسی انجام شود. نخستین و مهم‌ترین اقدام، ارائه حاشیه سود بیشتر به سرمایه‌گذاران خارجی است تا بتوانند ریسک‌های موجود را پذیرفته و سرمایه‌های خود را وارد کشور کنند. از جمله راهکارهای مؤثر می‌توان به بیمه کردن سرمایه‌گذاری‌ها و تضمین بازگشت سرمایه‌ها اشاره کرد. همچنین، ارزی کردن بازگشت سرمایه‌ها و ارائه ابزارهای مالی متنوع از طریق بازار سرمایه می‌تواند به جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی کمک کند.
تبدیل سرمایه‌های خارجی به طلا و بازگشت سرمایه با مبنای طلا یکی دیگر از راهکارهای پیشنهادی است که می‌تواند اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی را جلب کند. با توجه به نوسانات ارزی و علاقه کشورهایی مانند روسیه و چین به تبدیل منابع ارزی به طلا، این روش می‌تواند جذابیت بیشتری برای سرمایه‌گذاران داشته باشد. با این حال، تحقق این راهکارها نیازمند ایجاد ثبات اقتصادی و کاهش تنش‌های بین‌المللی است.
آنچه که اهمیت دارد، ایجاد فضای امن و مطمئن برای سرمایه‌گذاری در ایران است. این امر نیازمند تلاش‌های مشترک سیاسی و اقتصادی است تا بتواند زمینه‌ساز جذب سرمایه‌گذاران خارجی و رشد اقتصادی کشور شود. همچنین، کاهش بوروکراسی‌های اضافی، بهبود فضای کسب‌وکار و اصلاح نظام بانکی نیز از دیگر عواملی است که می‌تواند به جذب سرمایه‌گذاری خارجی کمک کند.
